Film „Trzecia część nocy” to brawurowy debiut Andrzeja Żuławskiego, stworzony pod artystyczną opieką Andrzeja Wajdy. Produkcja ta nawiązuje do tematyki i stylu Szkoły Polskiej, jednocześnie wprowadzając nową, bardziej intensywną formę narracji. Żuławski eksponuje okrucieństwo, moralny chaos i naturalistyczne obrazy, co nadaje jego dziełu wyjątkowy charakter.

Głównym bohaterem filmu jest Michał (grany przez Leszka Teleszyńskiego), młody mężczyzna, który traci żonę i syna na jego oczach podczas okupacji Lwowa. Zdesperowany, postanawia włączyć się w działalność konspiracyjną. Podczas ucieczki przed Niemcami trafia do mieszkania Heleny (Małgorzata Braunek), kobiety łudząco podobnej do jego zmarłej żony. Helena również przeżywa tragedię – jej mąż został aresztowany przez gestapo. Michał podejmuje się opieki nad Heleną i jej dzieckiem, zdobywając środki do życia jako karmiciel wszy w Instytucie Rudolfa Weigla. Pracując nad badaniami nad szczepionką na tyfus, otrzymuje dokumenty chroniące go przed wywózką oraz racje żywnościowe. W konspiracji przyjmuje pseudonim „Szary” i próbuje odbić męża Heleny z rąk gestapo, jednocześnie walcząc z własnymi gorączkowymi halucynacjami.

„Trzecia część nocy” to film o szaleństwie moralnym wojny, który eksploruje tematy wiary, sensu istnienia i możliwości porozumienia z Bogiem. Apokaliptyczny klimat filmu wsparty jest licznymi cytatami z Apokalipsy św. Jana oraz odniesieniami do polskich romantyków, takich jak „Ojciec zadżumionych” Juliusza Słowackiego. Postać Mariana (Marek Grudziński), przyjaciela Michała, jest wyrazicielem wielu wątpliwości i refleksji dotyczących moralnych dylematów wojny. Fabuła filmu odwołuje się do autobiograficznych doświadczeń z okresu okupacji Mirosława Żuławskiego, ojca reżysera, który współtworzył scenariusz. Dzięki temu „Trzecia część nocy” jest nie tylko filmem historycznym, ale również głębokim, osobistym wyrazem przeżyć twórców.